افزایش سرمایه از طریق صرف سهام چیست؟

شرکت‌ها در زمان‌هایی که نیاز باشد، برای بهبود وضعیت و همچنین توسعه فعالیت‌های تولیدی و خدماتی خود، اقدام به افزایش سرمایه خود می‌کنند. اصولاً چهار روش برای این کار وجود دارد.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه) و از محل تجدید ارزیابی دارایی ها، که در این دو روش عملاً پول نقدی خارج از شرکت و توسط سهامداران، وارد حساب سرمایه نمی‌شود. اما در دو روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و افزایش سرمایه از طریق صرف سهام، پول نقد جدید توسط سهامداران فعلی یا جدید به صورت خرید سهام جدید، وارد حساب سرمایه شرکت می‌شود.

در اینجا به توضیح روش صرف سهام که در حال حاضر به دلیل عدم آگاهی مدیران شرکت‌ها در ایران چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، می‌پردازیم.

صرف سهام چیست؟

شرکت‌ها می‌توانند برای افزایش سرمایه خود با فروش سهام جدید به قیمتی بالاتر از ارزش اسمی هر سهم که معمولاً ۱۰۰ تومان است، و پایین‌تر از قیمت سهم شرکت در آخرین روزهای معاملاتی نماد در بورس، اقدام کنند؛ که به این اختلاف قیمت فروش سهام جدید با قیمتی بالاتر از ارزش اسمی با ارزش اسمی سهم، صرف سهام گفته می‌شود.

مثالی برای افزایش سرمایه از طریق صرف سهام

برای نمونه شرکتی سهامی می‌خواهد از طریق صرف سهام افزایش سرمایه دهد. این شرکت دارای ۱ میلیارد سهم به ارزش اسمی ۱۰۰ تومان می‌باشد. در نتیجه دارایی این شرکت ۱۰۰ میلیارد تومان است. این شرکت می‌خواهد سرمایه خود را از محل گفته شده، ۱۰۰ درصد افزایش دهد؛ یعنی ۱۰۰ میلیارد تومان دیگر وارد شرکت کند.

اما برای مشارکت دادن افراد جدید و سهیم کردن آن‌ها در شرکت، مبلغی اضافه بابت این کار دریافت کند. در نتیجه با فروش هر سهم به قیمت ۱۲۵ تومان به جای ۱۰۰ تومان، این کار را انجام می‌دهد. پس ۸۰۰ میلیون سهم جدید باید فروخته شود.

۱۰۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰/۱۲۵=۸۰۰’۰۰۰’۰۰۰

با این کار ۱۰۰ میلیارد تومان وارد شرکت خواهد شد که ۲۰ میلیارد تومان آن صرف سهام است.

۸۰۰’۰۰۰’۰۰۰×۱۲۵=۱۰۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰, ۸۰۰’۰۰۰’۰۰۰×۱۰۰=۸۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰

۱۰۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰-۸۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰=۲۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰

در واقع با فروش ۸۰۰ میلیون سهم جدید، به جای ۸۰ میلیارد تومان ۱۰۰ میلیارد تومان وارد حساب شرکت شده که ۲۰ میلیارد آن مبلغ صرف سهام گفته می‌شود. علیرغم افزایش ۲ برابری سرمایه، تعداد سهم‌های شرکت کمتر از ۲ برابر خواهد شد، چرا که سهم‌های جدید با قیمتی بالاتر از ارزش اسمی به فروش رسید.

۸۰۰’۰۰۰’۰۰۰×۲۵=۲۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰

افزایش سرمایه از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم

همان طور که بیان شد، افزایش سرمایه از طریق صرف سهام، با فروش سهام جدید اتفاق می‌افتد. اما اگر این سهام جدید به افراد جدید فروخته شده و سهامداران جدیدی به شرکت اضافه شود، با توجه به افزایش تعداد سهم‌های شرکت، درصد مالکیت سهامداران فعلی کاهش می‌یابد. به تبع آن، قدرت تصمیم‌گیری سهامداران نیز به نسبت درصد مالکیت آن‌ها کاهش خواهد یافت.

به این روش، افزایش سرمایه از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم گفته می‌شود، چرا که بدون در نظر گرفتن حق تقدم برای سهامداران فعلی جهت خرید سهام جدید شرکت انجام می‌شود.

افزایش سرمایه از طریق صرف سهام با حق تقدم

ممکن است سهامداران فعلی به خصوص سهامداران اصلی و تصمیم‌ساز شرکت خیلی موافق افزایش سرمایه از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم از آن‌ها نباشند. چرا که با این کار میزان درصد مالکیت و قدرت  تصمیم‌گیری آن‌ها به نسبت کاهش خواهد یافت. به همین دلیل برای افزایش سرمایه از طریق صرف سهام، سهامداران فعلی را جهت خرید سهام جدید در اولویت قرار می‌دهند تا آن‌ها با پرداخت مبلغی بالاتر از ارزش اسمی (معمولاً ۱۰۰ تومان) و پایین‌تر از قیمت روز سهم نماد شرکت، اقدام به خرید سهام جدید کنند.

به این روش، افزایش سرمایه از طریق صرف سهام با حق تقدم گفته می‌شود.

استفاده از مبلغ صرف سهام

همان طور که بیان شد، در روش افزایش سرمایه از طریق صرف سهام، مبلغی علاوه‌بر ارزش اسمی هر سهم، نصیب شرکت می‌شود. مبلغ اصلی که حاصل ارزش اسمی هر سهم است وارد حساب سرمایه شرکت جهت توسعه فعالیت‌های شرکت می‌شود. اما مبلغ صرف سهام در حساب بانکی به همین نام واریز خواهد شد.

این مبلغ را می‌توان به دو صورت به کار برد:

1. شرکت می‌تواند این مبلغ را در حساب اندوخته شرکت تحت عنوان حساب حقوق صاحبان سهام واریز کند. این مبلغ در آینده می‌تواند برای افزایش سرمایه جدید از محل سود انباشته نیز مورد استفاده قرار گیرد.
2. همچنین شرکت می‌تواند این مبلغ صرف سهام را به نسبت دارایی قبلی سهامداران، به صورت سهام جایزه و به قیمت ارزش اسمی شرکت که عموماً معادل ۱۰۰ تومان است، به سهامداران قبلی خود بفروشد.