شاخص هم وزن چیست؟ تفاوت شاخص هم وزن با شاخص کل

برای کسانی که می‌خواهند وارد بازار سرمایه یا همان بورس شوند، بایستی اطلاعات اولیه و اصطلاحات رایج و مهم این حوزه را بدانند. شاخص‌ها از مهم‌ترین اطلاعات مربوط به هر بازار مالی هستند که ما در اینجا به بیان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بازار سرمایه، یعنی شاخص هم وزن پرداخته و در ادامه تفاوت آن را با شاخص کل توضیح می‌دهیم.

شاخص هم وزن چیست؟

قبل از توضیح شاخص هم وزن، توضیح مختصری در مورد شاخص کل بورس داده و سپس دلیل ایجاد شاخص هم وزن و کارکرد آن را بیان می‌کنیم.

شاخص کل بورس برای سنجش میزان سوددهی کلی بازار بورس نسبت به سال پایه ۱۳۶۹ مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما در این شاخص با توجه به فرمول محاسباتی آن، عملاً شرکت‌های بزرگ با سهام بیشتر و قیمت سهم بالاتر، نقش تعیین کننده‌ای در صعودی یا نزولی شدن شاخص کل خواهند داشت.

در واقع شاخص کل، ارزش کل بازار سهام را نشان می‌دهد و نمی‌توان صرفاً با استناد به آن، در مورد وضعیت قیمتی سهام تک‌تک شرکت‌ها یا لااقل اکثریت آن‌ها قضاوت کرد. به همین دلیل در تاریخ ۵ اسفند ماه سال ۱۳۹۳، شاخص دیگری به نام شاخص هم وزن تعریف شده و در دسترس قرار گرفت تا فعالان و سرمایه‌گذاران در بورس با دید بهتر و درست‌تری به مطالعه و سرمایه‌گذاری در بورس بپردازند.

شاخص هم وزن با وزن دهی یکسان به تمامی شرکت‌های بزرگ و کوچک حاضر در بورس، معیار روشن‌تر و شفاف‌تری برای سنجش و تعیین وضعیت قیمتی سهام اکثر شرکت‌ها است. این شاخص دقیقاً بیان می‌کند که بیشتر از نصف نمادهای بورس در چه وضعیتی قرار دارند. مثبت‌اند یا منفی. وقتی به تمام شرکت‌ها یک وزن برابر می‌دهد، عملاً حجم شرکت‌ها و تعداد سهام آن‌ها، تأثیری در شاخص نداشته و تنها افزایش یا کاهش قیمت سهم اکثریت نمادها در آن تأثیرگذار است، نه اکثریت حجم سهام شرکت‌ها.

یعنی اگر اکثر شرکت‌های بورسی بازدهی مثبت داشته باشند، شاخص هم وزن نیز مثبت شده و در صورتی که اکثر شرکت‌ها کاهش قیمت سهم داشته باشند، این شاخص نیز منفی خواهد شد.

بررسی تغییرات شاخص کل بورس و شاخص هم وزن

هرگاه شاخص کل بورس مثبت و شاخص هم وزن نیز مثبت باشد، نشان‌دهنده این است که اکثر شرکت‌های بزرگ یا در واقع حجم بالایی از کل سهام بورس صعودی بوده و رشد داشته و همچنین حداقل بیش از نصف تمامی شرکت‌ها، صعودی بوده‌اند. همین طور اگر هر دو شاخص منفی باشند نیز به همین ترتیب خواهد بود.

حال اگر شاخص کل بورس منفی و شاخص وزن‌دهی یکسان، مثبت باشد، نشان‌دهنده این است که اکثر نمادهای بزرگ یا به بیان بهتر حجم بالای سهام بازار افت قیمت داشته اما بیش از نصف تمامی نمادها یا به بیان بهتر، اکثر شرکت‌های کوچک رشد داشته‌اند.

و نهایتاً هرگاه شاخص کل بورس مثبت و شاخص هم وزن منفی باشد، نشان‌دهنده این است که اکثر شرکت‌های بزرگ با حجم سهام بالا در این روز صعودی بوده اما بیش از نصف تمامی شرکت‌ها و به بیان بهتر اکثر شرکت‌های کوچک نزولی بوده‌اند.

تفاوت شاخص کل بورس و شاخص هم وزن

با توجه به فرمول محاسباتی شاخص کل بورس، دو فاکتور در این شاخص مؤثراند؛ تعداد سهم و قیمت هر سهم. اما با توجه به ثابت بودن تعداد سهام شرکت‌ها در دو روز متوالی، بالا و پایین شدن قیمت سهام شرکت‌های بزرگ اثر بیشتری در مثبت یا منفی شدن شاخص کل خواهد داشت. چرا که چند شرکت بزرگ به دلیل حجم بالای سهامی که دارند، در شاخص کل بورس تأثیرگذاری بیشتری خواهند گذاشت. در واقع این تعداد سهام بالا، وزن بیشتری به شرکت‌های بزرگ می‌دهد.

اما شاخص هم وزن بدون توجه به حجم سهام شرکت‌ها و تنها با توجه به افزایش یا کاهش قیمت سهام آن‌ها، صعودی یا نزولی خواهد شد. در واقع هرگاه حداقل تعداد (N/2)+1 شرکت از تعداد N شرکت بورسی، رشد یا افت داشته باشند، شاخص هم وزن نیز صعودی یا نزولی خواهد بود. یعنی اگر حداقل تعداد یک شرکت بیش از نصف کل شرکت‌ها، بازدهی مثبت یا منفی داشته باشند، شاخص هم وزن افزایش یا کاهش خواهد یافت.

پس می‌توان نتیجه گرفت که شاخص کل بورس، بیشتر نشان‌دهنده بازدهی شرکت‌های بزرگ با حجم سهام بالا بوده اما شاخص هم وزن نشان‌دهنده بازدهی اکثریت شرکت‌های حاضر در بورس است.

 آکادمی حسین صدر

تو دوره جامع نخبگان سرمایه گذاری، سرمایه گذاری ارز های دیجیتال،  تحلیل تکنیکال، سرمایه گذاری در بورس، سرمایه گذاری در بازار طلا، ارکان بازارهای سرمایه و… رو بهت یاد می‌دیم.