حق تقدم سهام در بازار سرمایه چیست؟

یکی دیگر از اصطلاحات کاربردی در بازار سرمایه (بورس)، حق تقدم سهام است. این اصطلاح وقتی مطرح می‌شود که شرکتی بخواهد از محل آورده نقدی یا مطالبات سهامداران فعلی خود، اقدام به افزایش سرمایه خود کند.

حق تقدم سهام چیست؟

شرکت‌های پذیرش‌شده در بورس می‌توانند از محل آورده نقدی جدید و یا محل مطالبات سهامداران فعلی خود، سرمایه خود را افزایش دهند. اما سهامداران فعلی برای خرید این سهام جدید در اولویت هستند و نسبت به سهامداران جدید حق تقدم خرید دارند. این افزایش سرمایه در یک پذیره‌نویسی و با انتشار اوراق حق تقدم در بورس انجام می‌شود.

در واقع شرکت‌ها این حق را برای سهامداران فعلی خود قائل می‌شوند تا در این پذیره‌نویسی شرکت کرده و در صورت تمایل با خرید حق تقدم در بورس و تبدیل آن به سهام عادی، میزان درصد مالکیت سهام خود را حفظ کنند. چرا که با افزایش سرمایه شرکت، طبیعتاً تعداد سهم‌ها نیز افزایش خواهد یافت که در نتیجه میزان درصد مالکیت سهامداران کاهش خواهد یافت.

مثالی برای روشن شدن چگونگی اختصاص حق تقدم در بورس

برای مثال شرکتی که تعداد ۵۰۰۰ سهم دارد قصد افزایش سرمایه نقدی به میزان ۳۰۰ درصدی را دارد؛ تا سهام شرکت به ۲۰۰۰۰ سهم برسد. حال شخصی که مالک ۲ درصد سهام شرکت باشد یعنی ۱۰۰ سهم داشته باشد، برای حفظ این دو درصد مالکیت باید ۳۰۰ سهم دیگر بخرد، یعنی ۳۰۰ حق تقدم؛ تا تعداد سهامش را به ۴۰۰ سهم برساند؛ و به ازای هر حق تقدم ۱۰۰۰ ریال به عنوان ارزش اسمی هر سهم، پرداخت کند. یعنی ۳۰۰۰۰۰ ریال برای ۳۰۰ حق تقدم پرداخت می‌کند.

بازه زمانی حق تقدم سهام

مدت زمانی که نماد حق تقدم سهام شرکت باز بوده و قابلیت انجام معاملات خرید و فروش در بورس را دارد، طبق قانون، حداقل ۶۰ روز است. در این مدت سهامداران فعلی می‌توانند از حق تقدم در بورس‌شان استفاده کرده و آن را بخرند یا بفروشند.

همچنین سهامداران جدید نیز می‌توانند در این بازه زمانی این حق تقدم سهام را خریده و به سهام عادی تبدیل کنند.

در هر حال، انجام کلیه معاملات خرید و فروش و استفاده از نوسان‌گیری برای کسب سود در این مدت زمان امکان‌پذیر است.

نماد حق تقدم سهام

همان‌طور که می‌دانیم کلیه شرکت‌ها دارای نماد معاملاتی در بازار سرمایه هستند که با این نام ثبت و شناخته می‌شوند. اما برای عرضه حق تقدم سهام شرکت در بورس از نمادی مجزا که حرف ح را به آخر نماد معاملاتی شرکت اضافه می‌کنند استفاده می‌شود.

برای نمونه، نماد معاملاتی شرکت ملی صنایع مس ایران، فملی است. اگر این شرکت بخواهد از محل آورده نقدی یا مطالبات سهامداران خود افزایش سرمایه بدهد، سهم‌هایی را تحت عنوان حق تقدم سهام و با نماد معاملاتی فملی‌ح عرضه خواهد کرد.

دامنه نوسان حق تقدم سهام

محدوده کف و سقف قیمت سهام در یک روز که همان دامنه نوسان نامیده می‌شود، جهت کنترل قیمت‌های خرید و فروش یک سهم، توسط قانون‌گذار بورس وضع می‌شود.

البته طی چند سال اخیر با توجه به شرایط موجود بورس، این دامنه نوسان دچار تغییرات مثبت و منفی زیادی شده است. حتی اخیراً به شکل نامتقارن نیز اعمال گردید. در هر حال، دامنه نوسان در بازار بورس ایران وجود دارد.

در حال حاضر دامنه نوسان حق تقدم در بورس نسبت به سهام عادی ۲ برابر است. یعنی هرگاه دامنه نوسان سهام عادی، مثبت منفی ۱۰ درصد باشد، دامنه نوسان حق تقدم در بورس، مثبت منفی ۲۰ درصد خواهد بود. برای نمونه اگر ارزش حق تقدم در بورس شرکتی در آخرین قیمت خود ۱۰۰۰ ریال باشد، در طول روز می‌تواند در محدوده ۱۲۰۰ ریال و ۸۰۰ ریال، نوسان قیمتی داشته باشد.

پس عملاً انجام معاملات خرید و فروش حق تقدم در بورس، دارای ریسک بالاتری است.